สื่อการเรียนการสอนของไทย

สื่อการเรียนการสอนของไทย

 เรามักได้ยินคำกล่าวที่ว่า สังคมปัจจุบันเป็นสังคมแห่งการเรียนรู้ยุคโลกไร้พรมแดน การจัดการเรียนรู้ยุคใหม่จึงต้องเน้นให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ได้ทุกเวลา ทุกสถานที่ และยังต้องจัดการศึกษาเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต อีกทั้งหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2551 ยังมุ่งพัฒนาผู้เรียนให้มีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ที่สำคัญ คือ รักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ซื่อสัตย์สุจริต มีวินัย ใฝ่เรียนรู้ อยู่อย่างพอเพียง มุ่งมั่นในการทำงาน รักความเป็นไทยและมีจิตสาธารณะ เพื่อให้ทุกคนสามารถอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคมได้อย่างมีความสุข ในฐานะเป็นพลเมืองไทยและพลโลก

         หลักสูตรการศึกษาเป็นตัวกำหนดเป้าหมายเพื่อความเป็นเอกภาพของชาติ มีมาตรฐานการเรียนรู้สำหรับพัฒนาเด็กและเยาวชนให้มีความรู้ ทักษะ เจตคติ และคุณธรรมบนพื้นฐานของความเป็นไทยควบคู่กับความเป็นสากล แต่กลไกที่จะช่วยขับเคลื่อนให้ผู้เรียนก้าวไปถึงเป้าหมายได้นั้นต้องอาศัยปัจจัยหลายประการ ที่สำคัญคือ ผู้บริหารซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการส่งเสริมการจัดการเรียนรู้ให้บรรลุมาตรฐาน ครูผู้สอนจึงเป็นบุคคลที่มีบทบาทสำคัญยิ่งในกระบวนการจัดการเรียนรู้ ผู้เรียนควรได้เลือกเรียนตามความถนัดและความสนใจของตนเอง รู้จักเสาะแสวงหาความรู้อยู่เสมอ สภาพแวดล้อมในสถานศึกษาหรือบรรยากาศภายในห้องเรียนที่จะเอื้อและส่งเสริมการเรียนรู้ของผู้เรียนให้บรรลุมาตรฐานได้ อีกทั้งผู้ปกครองยังเป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่สำคัญในการส่งเสริมให้ผู้เรียนได้เรียนรู้อย่างเต็มตามศักยภาพ

          แม้หลักสูตรจะเป็นหัวใจสำคัญประการหนึ่งในการจัดการศึกษา แต่สื่อการเรียนรู้ก็มีบทบาทสำคัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากันในการนำพาผู้เรียนไปสู่เป้าหมายการจัดการศึกษาตามที่หลักสูตรกำหนด ในอดีตเรามีวัดเป็นโรงเรียน มีพระภิกษุเป็นครู สถานที่ศึกษาเล่าเรียนคือกุฏิของพระอาจารย์ โดยมีจินดามณีเป็นแบบเรียนเล่มแรกของไทยในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ซึ่งถือเป็นแบบเรียนที่มีคุณค่ายิ่งสำหรับคนไทย เหตุผลที่ชื่อจินดามณี เพราะจินดามณีเป็นชื่อของแก้วสารพัดนึกชนิดหนึ่ง ซึ่งเชื่อกันว่า หากใครมีแก้วชนิดนี้นึกอยากจะได้อะไรก็จะได้ตามที่นึกซึ่งเปรียบเทียบกับการได้เรียนหนังสือในสมัยนั้นว่า หากผู้ใดได้เรียนหนังสือก็จะมีความรู้ที่แตกฉานจะคิดทำอะไรก็สามารถทำได้เหมือนมีแก้วสารพัดนึก

        แบบเรียน ตำราเรียน หนังสือเรียนเป็นชื่อเรียกตามยุคสมัย เราจะเห็นว่าเมื่อมีการปรับปรุงหรือเปลี่ยนแปลงหลักสูตรก็จะมีการปรับปรุงหรือเปลี่ยนแปลงหนังสือเรียนควบคู่กันไปเสมอ เพราะหนังสือเรียนจะต้องนำเสนอเนื้อหาสาระที่สอดคล้องกับหลักสูตรนั่นเอง 

        ในอดีตการผลิตและจัดทำหนังสือเรียนเป็นหน้าที่ของรัฐเท่านั้น ต่อมาในปีการศึกษา2546 กระทรวงศึกษาธิการมีนโยบายสื่อเสรีที่ส่งเสริมให้ทุกภาคส่วนได้มีส่วนร่วมในการผลิตและพัฒนาสื่อการเรียนรู้ทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้และทุกระดับชั้น โดยให้มีการแข่งขันอย่างเสรีและเป็นธรรม ซึ่งส่งผลให้ปัจจุบันมีสื่อการเรียนรู้มากมายหลากหลายจากหลายสำนักพิมพ์ให้สถานศึกษาได้พิจารณาเลือกใช้ในการจัดการเรียนการสอนให้สอดคล้องเหมาะสมกับหลักสูตรสถานศึกษาของโรงเรียนแต่ละแห่ง

         สื่อการเรียนรู้เป็นปัจจัยสำคัญอย่างหนึ่งที่จะช่วยให้สถานศึกษาจัดการเรียนรู้ให้บรรลุตามจุดมุ่งหมายของหลักสูตร ผู้สอนมีบทบาทสำคัญในการสร้างหรือเลือกใช้สื่อการเรียนรู้ให้สอดคล้องเหมาะสมกับเนื้อหาวุฒิภาวะ และความสนใจของผู้เรียน ควรเป็นสื่อที่สามารถพัฒนาศักยภาพทางการคิดทั้งการคิดอย่างสร้างสรรค์ การคิดอย่างมีวิจารณญาณ การคิดอย่างมีเหตุผล การคิดที่หลากหลาย ซึ่งสื่อที่ดีควรเป็นสิ่งที่ช่วยกระตุ้นให้ผู้เรียนรู้จักการแสวงหาความรู้ด้วยตนเองต่อไป

        ด้วยความหลากหลายทั้งรูปแบบและประเภทของสื่อการเรียนรู้ที่มีอยู่ในปัจจุบัน จึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งที่ครูผู้สอนและผู้เกี่ยวข้องกับการจัดการศึกษาพึงตระหนักไว้เสมอว่า "ไม่มีสื่อการเรียนรู้ใดที่จะสามารถใช้ได้ดีที่สุดในทุกสถานการณ์"ดังนั้นการพิจารณาเลือกใช้สื่อจึงเป็นอีกบทบาทหนึ่งของครูผู้สอนที่ไม่อาจละเลย ต้องพิจารณาเลือกสื่อที่ดีที่สุด เหมาะสมที่สุด และมีประโยชน์มากที่สุดสำหรับผู้เรียนในแต่ละเรื่องหรือแต่ละระดับชั้น
ในปีการศึกษา 2553 กระทรวงศึกษาธิการยังคงต่อเนื่องโครงการนโยบายเรียนฟรี 15 ปีอย่างมีคุณภาพ โดยในส่วนของการศึกษาขั้นพื้นฐาน สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานได้สนับสนุนงบประมาณให้สถานศึกษาจัดซื้อแจกนักเรียนทุกคน ทั้งหนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน 8 กลุ่มสาระการเรียนรู้ คือ ภาษาไทย คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรมสุขศึกษาและพลศึกษา ศิลปะ การงานอาชีพและเทคโนโลยี และภาษาต่างประเทศ (ภาษาอังกฤษ) และแบบฝึกหัดสำหรับให้ผู้เรียนเฉพาะระดับประถมศึกษาได้ฝึกปฏิบัติ เพื่อช่วยเสริมให้เกิดทักษะและความแตกฉานในบทเรียน ใน 3 กลุ่มสาระการเรียนรู้ คือ ภาษาไทยคณิตศาสตร์ และภาษาต่างประเทศ (ภาษาอังกฤษ)

       ในการเลือกใช้สื่อการเรียนรู้ตามนโยบายเรียนฟรี 15 ปีนั้น สถานศึกษาสามารถพิจารณาคัดเลือกหนังสือเรียนและแบบฝึกหัดจากบัญชีกำหนดสื่อการเรียนรู้สำหรับเลือกใช้ในสถานศึกษา ทั้งฉบับของกระทรวงศึกษาธิการและฉบับของสำนักพิมพ์เอกชนที่ผ่านการตรวจประเมินและได้รับใบอนุญาตให้ใช้ในสถานศึกษา รวมถึงฉบับของสำนักพิมพ์เอกชนที่ผ่านการประกันคุณภาพโดยผู้ผลิต ทั้งนี้สถานศึกษาสามารถดำเนินการโดยให้ครูผู้สอนแต่ละกลุ่มสาระการเรียนรู้เป็นผู้พิจารณาคัดเลือกหนังสือเรียนและแบบฝึกหัดตามเกณฑ์การประเมินคุณภาพสื่อการเรียนรู้ที่สถานศึกษากำหนด เสนอให้คณะ กรรมการวิชาการของสถานศึกษาพิจารณาก่อนเสนอขอความเห็นชอบจากคณะกรรมการสถานศึกษา และคณะกรรมการภาคี 4 ฝ่าย คือ ผู้แทนครู ผู้แทนผู้ปกครอง ผู้แทนกรรมการนักเรียน และผู้แทนชุมชน

       ณ ปัจจุบัน สังคมมีความก้าวไกลทางด้านการสื่อสารและเทคโนโลยี การจัดการเรียนรู้จะใช้เพียงแค่หนังสือเรียนอย่างเช่นในอดีตคงไม่ได้อีกต่อไป คงเป็นหน้าที่ของผู้เกี่ยวข้องกับการจัดการศึกษาและครูผู้สอนที่จะต้องแสวงหารูปแบบและเครื่องมือที่หลากหลายเพื่อพัฒนากระบวนการเรียนรู้ของผู้เรียนให้ก้าวไปถึงเป้าหมายได้อย่างมีคุณภาพและเป็นที่ยอมรับของทุกภาคส่วนในสังคมต่อไป

      "เทคโนโลยี" หมายถึง การนำเอาขบวนการ วิธีการ และแนวความ คิดใหม่ๆ มาใช้หรือประยุกต์ใช้อย่างมีระบบเพื่อให้การดำเนินงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ
การขยายตัวทางวิทยาการทำให้เทคโนโลยี ถูกนำมาใช้งานสาขาต่างๆ เช่น
- เทคโนโลยีทางการทหาร (Military Technology)
- เทคโนโลยีทางการแพทย์ (Medical Technology)
- เทคโนโลยีทางการเกษตร (Agricultural Technology)
- เทคโนโลยีทางการสื่อสาร (Communication Technology)
- เทคโนโลยีทางการค้า (Commercial Technology)
- เทคโนโลยีทางวิศวกรรม (Engineering Technology)
- เทคโนโลยีทางการตลาดสังคม (Social Marketing Technology)
- เทคโนโลยีทางการศึกษา (Educational Technology)
- เทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology

     "นวัตกรรม" หมายถึง ความคิดและการกระทำใหม่ๆ ที่นำมาใช้ในการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงการดำเนินงานให้มีประสิทธิภาพสูงขึ้น สำหรับนวัตกรรมทางการศึกษา หมายถึง ความคิดและวิธีการปฏิบัติใหม่ๆ ที่ส่งเสริมให้กระบวนการทางการศึกษามีประสิทธิภาพสูงขึ้น

ตัวอย่างเช่น การสอนแบบโปรแกรม (Program Instruction), ศูนย์การเรียน (Learning Center), ชุดการสอน (Instructional Package), การสอบแบบจุลภาค (Micro Teaching), เครื่องช่วยสอน (Teaching Machine), บลอก (Blog) เป็นต้น

 ข้อสังเกตเกี่ยวกับสิ่งที่ถือว่าเป็นนวัตกรรม
1. เป็นความคิดและการกระทำใหม่ทั้งหมดหรือปรับปรุงดัดแปลงจากที่เคยมีมาก่อนแล้ว
2. ความคิดหรือการกระทำนั้นมีการพิสูจน์ด้วยการวิจัยและช่วยให้การดำเนินงานมี
ประสิทธิภาพสูงขึ้น
3. มีการนำวิธีระบบมาใช้อย่างชัดเจน โดยพิจารณาองค์ประกอบทั้ง 3 ส่วน คือ ข้อมูลที่ใส่เข้าไป
กระบวนการและผลลัพธ์ให้เหมาะสมก่อนที่จะมีการเปลี่ยนแปลง
4. ยังไม่เป็นส่วนหนึ่งของระบบงานในปัจจุบัน

 ขั้นตอนของการเกิดนวัตกรรม
1. ขั้นการประดิษฐ์คิดค้น (Invention)
2. ขั้นการพัฒนาการ (Development) หรือขั้นการทดลอง (Pilot Project)
3. ขั้นการนำไปหรือปปฏิบัติจริง (Innovation

นวัตกรรม เป็นคำที่ใช้ควบคู่กับ เทคโนโลยี เสมอ ทั้งเนื่องจากบทบาท และความหมายคล้ายคลึงกัน มีเป้าหมายในการนำไปใช้อย่างเดียวกันดังแผนภูมิต่อไปนี้

นวัตกรรม (Innovation) เป้าหมายที่แน่นอน
เทคโนโลยี  (Technology)
จะเห็นได้ว่าเป้าหมายที่แน่นอนของนวัตกรรมและเทคโนโลยี คือ ทำให้การดำเนินงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ โดยความคิดหรือการกระทำใหม่ๆ จะถูกนำมาใช้ก่อนจนกว่าจะถูกกำหนดให้เป็นส่วนหนึ่งของระบบงานในปัจจุบันความคิดหรือการกระทำใหม่ๆ ที่เรียกว่า นวัตกรรมนั้น ก็จะกลายเป็นเทคโนโลยีขึ้นมาทันที